Jak rozpoznać autyzm u dziecka?
W ostatnich latach coraz częściej słyszy się o autyzmie. Niestety w wielu przypadkach wciąż postrzega się go jako chorobę. Tymczasem autyzm jest zaburzeniem rozwoju, wynikającym z nietypowej pracy mózgu. Dla każdego oznacza to coś nieco innego, dlatego też mówi się o spektrum autyzmu. Zaburzenie najczęściej objawia się już we wczesnym dzieciństwie. Jakie są jego najczęstsze oznaki i jak rozpoznać autyzm u dziecka?
1 na 100 dzieci to dziecko w spektrum
Na początek garść statystyk. Autyzm jest diagnozowany średnio u 1 na 100 dzieci w Europie. Badania pokazują, że zdecydowanie częściej występuje u chłopców, ale dysproporcje te mogą wynikać z problemów ze stawianiem diagnozy u dziewczynek. Ich objawy mogą być zupełnie inne, w związku z czym rozpoznanie zaburzenia stawiane jest bardzo późno lub wcale[1].
Z roku na rok rośnie liczba zdiagnozowanych przypadków autyzmu. Wynika to między innymi z lepszych ścieżek rozpoznawania zaburzenia. Ale nie tylko. Istotna jest również większa świadomość społeczeństwa i samych rodziców, którzy wcześniej i bardziej efektywnie rozpoznają u swoich dzieci konkretne objawy.
Zaburzenie rozwojowe
Autyzm jest odmiennym od typowego sposobem, w jaki rozwija się człowiek. Różnice te uwidaczniają się w sposobie wyrażania emocji, nawiązywania relacji, komunikacji. Pojawiają się inne od typowych zachowania, dzieci takie inaczej przyswajają wiedzę.
W kontekście autyzmu mówi się o spektrum, a więc pewnym wachlarzu zachowań. Każda osoba z tym zaburzeniem jest inna, konkretne cechy pojawiają się w różnym natężeniu, dotyczą różnych obszarów funkcjonowania.
Co ważne, autyzm towarzyszy konkretnemu człowiekowi całe życie. Odpowiednia terapia i opieka potrafią jednak znacząco poprawić jakość życia i wspomóc rozwój.
Pierwsze i kolejne objawy autyzmu
Wielu rodziców i opiekunów zastanawia się, jakie są pierwsze objawy autyzmu. Najczęściej pojawiają się one przed 3 rokiem życia, czasami nawet w okresie niemowlęcym. Uważny rodzic jest w stanie zaobserwować różnice rozwojowe pomiędzy swoim dzieckiem a jego rówieśnikami.
Do wczesnych objawów autyzmu zalicza się:
- Kłopoty z mową i komunikowaniem się
- Problem z wchodzeniem w relacje z innymi ludźmi
- Specyficzny sposób zabawy
- Stereotypowe zachowania, np. machanie rączkami
- Brak naśladownictwa
- Nienawiązywanie kontaktu wzrokowego
- Trudności ze skupieniem się
Dzieci w spektrum często wykazują też uboższą mimikę, rzadko okazują emocje, wydają się chłodne i zdystansowane. Charakterystyczny jest też brak entuzjazmu w reakcji na zabawki, propozycje wspólnego spędzania czasu. Brak uśmiechu lub jakiejkolwiek innej odpowiedzi na imię lub zachętę do zabawy powinien zwrócić uwagę rodziców.
Te najbardziej charakterystyczne objawy autyzmu nie są jednak jedynymi. Opiekunowie powinni też obserwować sposób, w jaki dziecko spędza czas. Jeśli godzinami zajmuje się jedną zabawką, wykonuje rutynowe czynności, wpatruje się w jeden punkt – mogą to być sygnały alarmowe.
Warto również zwrócić uwagę na zachowania względem innych osób. Jeśli dziecko nie przywiązuje się do osób bliskich, które regularnie widzi, możemy to uznać za objaw niepokojący. Dzieci w spektrum nie lubią też być dotykane.
Często występują również zachowania stereotypowe takie jak kręcenie się w kółko, machanie rękami, intensywne mruganie. Pojawiające się regularnie, pozbawione logicznego uzasadnienia czynności są jednym z charakterystycznych objawów autyzmu. Dzieci próbują samodzielnie dostarczyć sobie doznań sensorycznych różnego typu. W związku z tym próbują aktywować różne zmysły. Mogą więc uderzać w stół, kiwać się rytmicznie, podskakiwać.
Ważne kroki w diagnostyce i dbaniu o dzieci
Objawów charakterystycznych dla spektrum autyzmu nie da się zamknąć w ściśle określonych ramach. U każdego człowieka mogą one występować w innym natężeniu lub nie pojawiać się w ogóle. Dlatego tak istotna z punktu widzenia diagnostyki jest uważna obserwacja dziecka i zwracanie uwagi na nietypowe i niepokojące zachowania malucha.
Warto pamiętać, że autyzm towarzyszy człowiekowi przez całe życie – nie da się go wyleczyć, bo nie jest chorobą. Specyficzny typ funkcjonowania wymaga od otoczenia akceptacji i zrozumienia. W dużej mierze to właśnie od środowiska, w którym żyje dziecko, zależy, jak będzie sobie radzić w społeczeństwie. Pomocna jest też terapia dopasowana do indywidualnych potrzeb malca. Im wcześniej się ona rozpocznie, tym lepiej.
Niezwykle istotne jest również odrzucenie mitów i pomówień krążących wokół tematyki autyzmu. Zaburzenia to dotyczy nie tylko dzieci i nie tylko chłopców. Nie da się go wyleczyć, a osoby w spektrum nie zawsze są niepełnosprawne intelektualnie[2]. Pierwszym krokiem do budowania otwartego, akceptującego społeczeństwie jest zrozumienie realnych wyzwań i potrzeb związanych z tych zaburzeniem. Pracujmy nad tym, a zbudujemy lepszy świat – dla wszystkich.
O wszystkim tym będziemy mówić podczas 13 Międzynarodowego Kongresu Autism-Europe. Wydarzenie odbędzie się w Krakowie między 7 a 9 października 2022 roku. Podczas kongresu promowane będą postawy, mające na celu „promowanie dobrostanu wszystkich osób autystycznych”.
